Biegi przełajowe – przygotowanie i zasady

Biegi przełajowe to rodzaj zawodów biegowych, w których zawodnicy rywalizują o pokonanie trasy w otwartym lub trudnym terenie. Trasy takich zawodów mogą być trawiaste, błotniste, leśne, pagórkowate, płaskie lub wodne. Jest to popularna forma aktywności, która odbywa się w umiarkowanym klimacie w miesiącach jesiennych i zimowych, gdy podłoże jest miękkie.

Jest to jedna z dyscyplin sportowych, które wchodzą w skład lekkoatletyki, wraz z biegami przełajowymi, biegami ulicznymi i chodem sportowym. Mistrzostwa Świata IAAF w biegach przełajowych są najważniejszymi zawodami dla elity. Biegi przełajowe są także częścią pięcioboju nowoczesnego na Letnich Igrzyskach Olimpijskich. Biegi przełajowe były częścią programu Igrzysk Olimpijskich od 1912 do 1924 roku, ale w kolejnych edycjach zostały wycofane.

Bieg na przełaj – przygotowanie

Przede wszystkim należy pamiętać, że bieg na przełaj różni się od zwykłego joggingu. Oprócz tradycyjnego treningu szybkościowego, należy skupić się na sile całego ciała. Bieg z górki, nachylenie terenu i utrzymanie równowagi na określonej powierzchni wymagają treningu skupiającego się na przykład na rozwoju wyspecjalizowanych mięśni nóg.

Szczególnie ważna jest tu siła ud. Najbardziej udany bieg to taki, w którym biegacz jest w stanie utrzymać równe tempo niezależnie od okoliczności.

Bieg przełajowy wymaga zupełnie innego ubioru niż zwykły bieg uliczny. Potrzebna będzie ochrona przed błotem, lepsza ochrona ciała lub specjalne buty z kolcami. Zapewnią one pełną stabilność na kolejnych metrach na każdej nawierzchni.

Kolejną trudnością jest przygotowanie psychiczne. Biegi przełajowe są często bolesne; zawodnicy przyznają, że tylko prawdziwi wojownicy obojga płci są przygotowani na to, co czeka ich w lasach, na bagnach czy łąkach. W związku z tym trening musi obejmować zarówno ciało, jak i duszę, przy czym ciało walczy z własnymi niedoskonałościami.

Zobacz również: Jak często biegać

Biegi przełajowe – dystans

Każda trasa biegowa jest zaprojektowana w inny sposób. Dystanse różnią się w zależności od kategorii wiekowej i są określane przez organizatorów. Często są one podzielone ze względu na płeć uczestników. 

Bieg przełajowy – start

Przełaje rozpoczynają się w dużych grupach, a każda drużyna ma swój własny boks. Na linii startu boksy mogą być wystarczająco duże, aby pomieścić cały zespół. Niektóre zawody pozwalają na przekroczenie linii mety tylko jednemu lub dwóm biegaczom z każdej drużyny.

Pozostałych 3-5 członków drużyny tworzy linię. Następnie odpalana jest armata lub klakson, a biegacze mają kilkaset metrów, aby z szerokiej linii startu zbiegnąć na znacznie mniejszą trasę, którą muszą pokonać aż do mety.

Jednak wyścigi są zwykle mniejsze, a na linii startu jest wystarczająco dużo miejsca dla każdej drużyny. Zamiast startować w boksach, drużyny w takich wyścigach mogą być rozstawione wzdłuż linii startu.

Zobacz również: Bieganie długodystansowe

Oznaczenie biegów przełajowych

Biegacz jest odpowiedzialny za utrzymanie się w określonej odległości od wyraźnie wyznaczonej trasy. Jeśli zawodnik będzie ciasno pokonywał każdy zakręt, potencjalnie pokona mniejszą odległość niż wynika to z trasy.

Trasy można oznaczać między innymi za pomocą taśmy, kredy, wstążek, farby, pachołków i flag. W przypadku flag lub pachołków biegacz musi trzymać się zewnętrznej strony znacznika na każdym zakręcie, natomiast w przypadku taśm lub linii malarskich biegacz musi trzymać się linii (w przypadku linii równoległych biegacz musi trzymać się pomiędzy liniami, a w przypadku linii pojedynczej musi trzymać się w określonej odległości od linii). Na skrzyżowaniach wolontariusze często stoją na trasie biegu i wskazują właściwy kierunek.

Zobacz również: Jak zacząć biegać od zera

Bieg na przełaj – podczas biegu

Po pierwszych 200-300 metrach biegacze zazwyczaj przyjmują stałą prędkość, którą można utrzymać przez dłuższy czas. Trasa może być w pełni płaska lub mogą na niej występować wzniesienia, błoto lub przeszkody, takie jak małe strumyki.

Biegacze nie mogą nawiązywać ze sobą kontaktu fizycznego. Stanowi to podstawę do dyskwalifikacji. Zawodnicy z różnych drużyn mogą stosować różne strategie. Na przykład mogą próbować biegać w grupach dwuosobowych lub trzyosobowych.

Takie podejście ma na celu pomoc wolniejszym biegaczom, a także wpływanie na biegaczy z konkurencyjnych drużyn (widok wszystkich biegaczy z danej drużyny razem może sprawić, że będzie się ona wydawać bardzo dobra). 

Inną opcją jest przyspieszanie na 200-300 metrów co kilka minut. Może to pomóc biegaczom w wyprzedzaniu innych i zdobyciu większej liczby punktów dla swojej drużyny. Ta część przełaju trwa zwykle do momentu, gdy zawodnicy znajdą się około 400 metrów od linii mety, gdzie rozpoczyna się ostatni etap biegu.

Zobacz również: Jak biegać żeby się nie męczyć

Biegi przełajowe – meta

Trasa zazwyczaj kończy się metą z flagami, który umożliwia zawodnikom finiszowanie w jednej linii. Ponieważ każde miejsce może mieć znaczenie, biegacze często starają się wyprzedzić jak największą liczbę osób na tym odcinku.

Wolontariusze na mecie zapewniają, że zawodnicy kontynuują przemieszczanie się przez linię mety, zachowując porządek w miarę przybywania kolejnych biegaczy. Rozstrzygają ciasne finisze i pomagają zawodnikom, którzy upadną. Wolontariusze na mecie są także odpowiedzialni za dostarczanie wody biegaczom i udzielanie im pomocy, jeśli mają trudności.

Mały pasek znajdujący się na dole numeru startowego (przypięty z przodu koszulki podczas całego biegu) jest często odrywany i zbierany, aby ujawnić dane każdego zawodnika. Odcinek ten jest wykorzystywany do rejestrowania miejsc na mecie. 

Inne podejście (popularne w Wielkiej Brytanii) polega na tym, że czterech sędziów pracuje w dwóch parach. W pierwszej parze jeden sędzia odczytuje numery zawodników, a drugi ich rejestruje. W drugiej parze jeden sędzia odczytuje czas, który zapisuje drugi sędzia. Główną wadą tej techniki jest to, że czynniki rozpraszające mogą łatwo zafałszować wyniki, zwłaszcza gdy wielu biegaczy kończy bieg przełajowy blisko siebie.

Pomiar czasu za pomocą chipów to kolejna technika pomiaru czasu, która staje się coraz bardziej popularna, zwłaszcza w przypadku większych imprez. Przed biegiem każdy uczestnik otrzymuje transponder RFID, który mocuje się do buta. 

Gdy biegacz przekracza linię mety, nadeptuje na elektroniczną podkładkę, która rejestruje numer chipa i dopasowuje go do biegacza na podstawie wcześniej utworzonej bazy danych.

Mogą być też dostępne maty z punktami kontrolnymi, które zapewniają podział trasy i gwarantują, że biegacze pokonają całą trasę. Mimo że jest to dość kosztowne, jest to zdecydowanie najbardziej precyzyjne rozwiązanie.

Istnieje również inna technika rejestrowania miejsc na mecie i czasów w drużynowych zawodach w biegach przełajowych, np. szkolnych. Każdy członek drużyny otrzymuje numer na cały sezon, który przypina do koszulki przed każdym wyścigiem. Na mecie stoi co najmniej dwóch trenerów, rodziców lub innych wolontariuszy. Jedna osoba liczy liczbę biegaczy, którzy przekroczyli linię mety, a druga używa stopera do oszacowania czasu.

Mimo że czasy nie są tak dokładne jak w przypadku chipów, jest to o wiele bardziej opłacalne i ma na celu wyłonienie zwycięskiej drużyny i najwyżej punktowanych biegaczy. Oczywiście są szkoły, które nie stosują takiego podejścia lub je zmieniły.

Zobacz również: Bieganie po cesarce

Historia biegów przełajowych 

Na początku XIX wieku biegi przełajowe były uprawiane we wszystkich prywatnych szkołach w Anglii. W 1851 roku studenci z Exeter College w Oksfordzie zorganizowali bieg pieszy. Był on analogiczny do wyścigu konnego na stromiznach, w którym zawodnicy musieli pokonywać wiejskie przeszkody, takie jak żywopłoty, płoty i rowy, aby dotrzeć do najbliższej wieży kościelnej.

Zobacz również: Bieganie jesienią

FAQ